Bebekler Ne Yememeli

Hazır gıdalara sempatik bakışım Çağan'dan sonra değişti, Bebek öncesi yaşamımda az zaman harcayarak lezzetli yemekler yapma yönündeydi, bunun içinde dondurulmuş, konserve yapılmış ya da yemeğinizi lezzetlendirmek adına kullanılabilecek tüm hazır sosları alırdım. Hatta yıllar evvel ilk yurtdışı seyahatine gittiğimde, marketteki onlarca metre uzayıp giden sos reyondan saatlerce çıkmamış ve epeyce alışveriş yapmıştım. 

Çağan'ın varlığını öğrendiğim gün ise hayatımda bu kadar değişiklik olacağını tahmin edemezdim. Gebelikte beslenme danışmanına gitmem gerektiğine karar verdim ve Beslenme ve Diyet Uzmanı Bahar Demirkıranla 2009'da oğluma hamileyken tanıştım, kendisi işine ve danışanlarına değer veren mükemmel bir dost. Aynı zamanda süper anne, Çağan daha mercimek kadardı ama onun hafta hafta gereksinimlerini belirleyip bana beslenme programı yapıyordu. Buradan yardımları için kendisine çok teşekkür ediyorum.

Emzirme döneminde de kendi yiyeceklerime çok dikkat ettim, oğluşun ek gıdaya başladığı günden beride onun yediklerinde daha titiz olmaya çalışıyorum. Bu süreçte hazır gıdalar hakkında inanılmaz bilgiler edindim. Sizler le paylaşmak istiyorum.

Hazır gıdalarda bulunan katkı maddeleri hassas bünyelerde birçok sıkıntıya sebep olabiliyor! 

Günümüzde gelişen ve değişen sosyoekonomik yapıya paralel olarak doğal beslenmenin yerini hazır gıdalar almaya başladı. Hazır gıdalar yoğun çalışan veya vakti kısıtlı olan ebeveynler için büyük bir kurtarıcı. Hisar İntercontinantel Hospital – Çocuk Sağlığı ve Hastalıklar Uzmanı Dr. Fazlı Yılmazer’in verdiği bilgiler, aynı durumun çocuklar için söz konusu olmadığını gösteriyor.. 

Teknolojik gelişmelerin bu kadar hızlı olmadığı ve insanların sadece evlerinde hazırladığı taze gıdaları tükettiği dönemde, hazır gıda tüketimi henüz yaygınlaşmamıştı. Bu nedenle çocuklar katkı maddeleri ile henüz karşılaşmamışlardı. Günümüz çocukları için bebeklikte anne sütüne paralel olarak geliştirilen formül süt ve katkı maddeli sütlerin kullanılması ve diğer hazır ek gıdaların (yoğurt, kavanoz maması vb) kullanımı giderek yaygınlaşıyor. Çocukluk çağında ise en önemli tüketim ürünlerini bisküvi, çikolata, şekerleme ve patates cipsi gibi hazır gıdalar oluşturuyor. İçerikleri itibarı ile katkı maddesi içeren ürünlerin aşırı dozda tüketilmesinde bir takım sakıncalı durumlar oluşabiliyor. 

Beslenmemizde en önemli konulardan biri gıda katkı maddeleri olarak düşünülebilir. Katkı maddesinin kullanma amaçlarını şöyle sıralayabiliriz; 
• Gıdanın besleyici değerini korumak, dayanıklılığını artırmak, raf ömrünü uzatmak, 
• Gıdanın doku özelliklerini iyileştirmek, 
• Gıdanın lezzetini ve rengini çekici hale getirmek ve korumak, 
• Gıdanın işlenmesi sırasındaki teknolojik zaruret, 
• Gıdada mikroorganizmaların gelişmesini önlemek, 
• Gıda çeşitliliği sağlamaktır. 

Katkı maddelerinin gıdalardaki mevcut miktarlarının, yarar ve zarar ikilemi içinde detaylı araştırmalar yapılıyor. Ancak özellikle çocuklarda kontrolsüz ve bilinçsiz kullanılmaları bazı istenmeyen sonuçlar doğurabiliyor. Yediğimiz besinlerdeki katkı maddelerinin çeşitlerinin ve miktarlarının bilinmesi olumsuz sonuçların en aza indirilmesini sağlar. Gıda katkı maddelerinin kullanımı uluslararası ve ulusal örgütler tarafından denetleniyor. Bu amaçla bazen yıllar süren toksikolojik testler yapıldıktan sonra katkı maddesinin güvenirliği ile ilgili çeşitli değerlendirmeler yapılıyor. Ancak bütün bu bilimsel çalışmalara rağmen, önceden kestirilemeyen olumsuz sonuçlar nedeni ile zaman zaman katkı maddesinin güvenirliği ile ilgili kararlar değişebiliyor. Hatta bazen bu konuda ülkeler arasında bile uygulama farklılıkları ortaya çıkabiliyor. 

Market raflarından aldığınız hazır gıdaların içeriğini okuduğunuzda karşınıza çıkan bize anlam ifade etmeyen o kısaltmalar nelermiş bakalım.

1. Sodyum Nitrat/Sodyum Nitrit

Nedir? Nitrat/Nitritler pek cok islenmis et urunlerine kirmizi rengi veren, koruyan ve tat veren maddedir.

Hangi urunlerde bulabiliriz? Islenmis et urunlerinde- sosis, salam, sucuk, hazir et yemekleri, tutsulenmis balik, tuzlanmis bifteklerde.

Neden uzak durmaliyiz? Nitritler vucutta kalici kanserojen nitrozaminlere donusurler. Nitrozaminler bilinen en guclu kanserojen maddelerdir ve kucuk bir miktari bile kansere yol acabilir.Yapilan arastirmalarda nitratlarin inasanlarda  prostat, meme ve mide kanserine yol actigi bulunmustur.

• Nitratlar hayvanlarda yapilan incelemelerde dusuk yapma, cenin olumleri ve dogum kusurlarina yol acmistir.
• Kanada ve Amerika’daki kural koyucu organlar islenmis urunlere nitrat/nitrit seviyelerini dusurmustur.

Alternatifi nedir: Nitrit/Nitrat icermeyen etler, organik, bilindik kasaplardan temin edinilmesi.

2. E320 BHA ve E321 BHT

(Butylated hydroxyanisole and butylated hydrozyttoluene)

Nedir? Yaygin islenmis yiyeceklerin koruma maddesidir.

Hangi urunlerde bulabiliriz? Sakiz, Patates cipsleri, bitkisel yaglarda, tahil ve urunlerinde, tazeligini muhafaza etmek icin bazi paketlenmis gida maddelerinde.

Neden uzak durmaliyiz? Tekrarlayan arastirmalarda kanser riskini artirdigi, vucut dokusunda biriktigi, karaciger buyumesine sebep oldugu aciklanmistir.  Ayrica DNA sentezi ve hucresel gelisimi de dusurmektedir.Bebe mamalarinda izin verilmemistir, alerjik reaksiyon yapabilir, hiperaktiviteye, estrojen etkilere ve diger olumsuzluklara neden olabilir.

3. E310 Propyl Gallate

Nelerde bulabiliriz? Bitkisel yaglarda, islenmis et urunlerind, dilimlenmis patateslerde, corn-flakeslerde, hazir corbalarda ve sakizlarda koruyucu katki maddesi olarak kullanilir.

Neden uzak durmaliyiz? Supheli kanserojen maddedir. Bobrek, karaciger ve gastrointestinal(sindirim sistemi) problemlerine yol acmaktadir.

4. E621 MSG (Monosodyum glutamate)

Nedir? Lezzet artiricidir.

Hangi urunlerde bulabiliriz? Konserve hazir corbalar, salata soslari, cipsler, krakerler, dondurulmus urunlerde.

• Pek cok urunde, zararsiz gibi gozuken ‘dogal aroma’, ‘baharat’, ‘cesni’ gibi isimlerle yer alirlar.

Neden uzak durmaliyiz? Bazi kisilerde siddetli reaksiyonlara sebep olurlar; bas agrisi, mide bulantisi, kusma. Ayrica sinir hucrelerinin olumune sebeo olabilirler.

5.Hyrogenated Vegetable Oil ( Hidrojene edilmis bitkisel yag)

Nedir? Trans yagdir.

Nelerde bulabiliriz? Islenmis cipsler, mikrodalga patlamis misirlar, krakerler, kurabiyeler, un mamulleri, kekler, yaglar, margarinler, kuru pasta, ekmek. Bunlar urunun raf omurunu uzatmak, lezzetini sabit tutmak ve ucuza mal etmek icin kullanilir.

Neden uzak durmaliyiz? Trans yaglar LDL kotu kolestrol seviyesini yukseltir ve iyi HDL kolestrol seviyesini dusururler. Bu da kalp hastaliklarina, kalp krizine, bobrek yetmezligine yol acan sansi yukseltirler.

Alternatifi: Monounsaturated yaglar iceren Ekstra Virgin Zeytin Yagi, kotu LDL kolestrol seviyesini dusurur ve iyi HDL kolestrol seviyesini yukseltir.

6. Aspartam

Nedir? Yapay tatlandiricidir.

Hangi urunlerde bulabiliriz? Diyet yemekler, diyet icecekler, dusuk kalorili tatlilar, jelatin, puding, dondurulmus tatlilar, yogurt, bazi cocuk vitaminlerinde…Equal, NutraSweet tatlandiricilarda…

Neden uzak durmaliyiz? Gida ve Ilac Idaresine yapilan sikayetlerin %75′sinden aspartam sorumlu. Gida ve Ilac Idaresi (FDA) , 10,000′den fazla tuketiciden 92 adet zehirlenme semptomu listeledi. Bu sikaetler arasinda bas agrisi, hafiza kaybi, titremeler, gorus kaybi, koma ve kanser bulunmaktadir.

• Aspartame Pentagon tarafindan ‘Biyokimyasal Savas Ajani’ olarak listelenmisti.
• 8 yil boyunca Amerikan Gida ve  Ilac Idaresi Aspartami onaylamadi. Cunku pek cok bilim adami, davaci ve tuketici gruplari, aspartamin merkezi sinir sistemine zarar verdigi ve hayvanlarda kansere yol actigi kanitlarini sundular.

Alternatifi: Stevia, Xylitol dusuk kalorili ancak dogal sekerli tatlandiricilar, dogal tatlandiricilar; bal, pekmez.

7.E950 Acesulfame-K

Nedir? 1998′de onaylanmis yeni bir yapay tatlandiricidir. Normal sekerden 200 kat daha tatlidir.

Hangi urunlerde buluruz? Firin ve pasta urunlerinde, sakizlarda, jelatinli sekerlemelerde ve mesrubatlarda kullanilmaktadir.

Neden uzak durmaliyiz? Iki fare arastirmasinda bu maddelerin kansere sebep olduklari ve diger calismalarda ise bu katki  maddesinin guvenilirliginin bulunmadigi ispatlanmaktadir.

Alternatifleri: Stevia ve Xylitol dusuk kalorili, guvenilir tatlandiricilardir. Dogal tatlandiricilar olan bal ve pekmez onerilir.

8.Gida Renklendiricileri E133 Blue 1 ve Blue 2 , E127 Red 3, E110 Yellow 6

Blue 1 ve Blue 2: Renklendirici; sentetik kömür katranından üretiliyor; mandıra ürünleri, tatlılar ve içeceklerde kullanılır; farelerde beyin tümörüne sebep olmuştur. Çocukların tüketmesi tavsiye edilmiyor, Belçika, Fransa, Almanya, ısviçre, ısveç, Avusturya ve Norveç’te yasaklandı.

Red 3: Renklendirici; kiraz ve vişne, konserve sebze, muhallebi, tatlı, pasta,biskuvi ve çerezlerde kullanılır; ışığa karşı duyarlılığa ve troid hormonu seviyesini arttırıp hipertroidism’e neden olabilir; farelerde yapılan çalışmada troid kanserine neden olduğu saptanmıştır; Avustralya, Amerika ve Norveç’te yasaklandı.

Yellow 6: Renklendirici; sentetiktir;unlu gıdalar, pasta, tatlı, çerez, dondurma, içecek ve konserve balık, hazır çorba ve bazı şurup cinsi ilaçların üretiminde kullanılır; yan etkileri kurdeşen, rinit (burun akması), burun tıkanıklığı, alerji, hiperaktivite, böbrek tümörü, kromozom hasarı, karın ağrısı, bulantı ve kusma, hazımsızlık ve iştahsızlıktır; Norveç’te yasaklandı.

9. Olestra

Nedir? Sindirim sistemi tarafindan emilemeyen sentetik yagdir. Ayrica yag icinde eriyebilen onemli vitaminlerin (A,D,E, & K) karetonoidlerin de vucut tarafindan emilmesini onlemektedir.

Nerelerde bulunurlar? Olean markasi ile krakerlerde ve patates cipslerinde.

Neden uzak durmaliyiz? Bu madde ishale, gevsek bagirsak, karin agrilari, beden gucunun azalmasina ve gazlanmaya sebep olabilir.

10.Potasyum Bromate

Nedir? Beyaz undaki hacim artirici, beyazlaztirici katki maddesidir.

Nerede bulabiliriz? Ekmekler, unlu mamuller ve pizza hamurunda.

Neden uzak durmaliyiz? Hayvanlarda ve insanlarda kansere yol actigi bilinmektedir. Amerika ve Japnya disinda yasaklanmistir.

Alternatifi: ‘Bromatsiz’ etiketli urunlere bakin.

11. Beyaz Seker/ Yuksek Fruktozlu Misir Surubu(Glikoz)

Neden uzak durmaliyiz? Cok fazla beyaz seker tuketimi, fazla kilolara, depresyona, dis curumelerine, kan sekeri degisimlerine ve diabete sebep olur.

Alternatifi? Pekmezler ve Bal gibi dogal tatlandiricilar.

12. Sodyum Klorur

Nedir? Masa tuzu olarak bilinir. Tadi artirir ve koruma saglar. Islenmis gida urunlerinde asiri derecede tuz bulunur.

Neden uzak durmaliyiz? Islenmis masa tuzunun %99.9′u sodyum klorurdur. Islenme surecinde icindeki dogal mineral ve iz ogeleri kaybolmaktadir. Sonra yuksek isiya maruz kalip beyzlastirilir ve aluminyum gibi kimyasallar icine katilir.

• Cok fazla tuz alimi bobrekleri ve bobrekustu bezlerini zorlar. Kalsiyumu tuketir, ve onemli besinlerin emilimini azaltir. Yuksek tansiyona ve kalp krizine sebep olur.
• ‘Dusuk-sodyum tuzu’ daha da toksiktir. Icinde daha fazla kimyasal vardir.

Alternatifi: Yemeklerinizi baharatlarla, limon ve lime ile, islenmemis kaya tuzu ile tatlandirin.